Çözülemeyen Bir Bilmece: Hititlerin Kökeni

İlk yazımızda, Hititlerin Kökeni'ni ve Anadolu'ya nereden geldiklerini araştıralım dedik. Güneş Tiyatrosu'na teşekkür ederiz! Umarız yardımcı olmuştur.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Çözülemeyen Bir Bilmece:

Hititlerin Kökeni

 Döneminde bulunduğu coğrafyada rüzgar gibi esip gürlemiş bu halk nereye aitti peki? Bu, hititologlar ve antropologlar tarafından cevabı uzun süredir araştırılan bir konu ancak Hititlerin kökeni ve nereden  geldiği belirsizliğini koruyor. Bunun başlıca sebepleri: Bugüne kadar bulunmuş yazılı kaynakların hiçbirinde kökenlerine ilişkin ipucu yer almamıştır ve kendilerine yerli halkın adını vermişlerdi (Hatti İnsanları). Kendilerine yerli halkla aynı adı vermeleri bir dostluk ve dayanışma simgesi olabilse de gökten iner gibi gelen Hititlerin kökeni bizim için bir sır olarak kalacak gibi gözüküyor. Peki antropologlar ve hititologlar bu konuda ne düşünüyor? İşte en olası teoriler. 

"Bu konudaki bilgiler yok olup gittiğinden belki de “Hititler nereden geldi?” sorusu sonsuza dek bir bilmece olarak kalacak."

Hititler: Bilinmeyen Bir Dünya İmparatorluğu, sayfa 20

 Hititler, Güney Rusya Bozkırlarından Anadolu’ya Geldi.

• İlk ortaya atan: -
• Kanıtlar: Dil akrabalığı

Okulda öğretilen bilgiler arasında da yer alan Hint-Avrupalıların Karadeniz’in kuzeyindeki Güney  Rusya bozkırlarından geldiği, bu görüşün aslında temelini oluşturuyor. Hititçe dediğimiz Neşaca -o günkü adıyla Neşili- bilinen en eski Hint-Avrupa dillerinden biri. Bu dil akrabalığından yola çıkan uzmanlar, Hititlerin Karadeniz ya da Hazar Denizi üzerinden Anadolu’ya geldiğini söyler. Ancak her teori gibi bunun da kanıtlanabilirliği az zira bazı uzmanlar, Hint-Avrupalıların kökenlerinin Güney Rusya bozkırlarına dayanmadığını söylüyor. 

 Hititler Kuzey İran’dan Anadolu’ya Geldi. 

• İlk ortaya atan: Thomas W. Gamkrelidse ve Wyatscheslaw W. Iwanow
• Kanıtlar: Dua

Thomas W. Gamkrelidse ve Wyatscheslaw W. Iwanow’a göre ise tüm Hint-Avrupalıların kökeni  Azerbaycan sınırına -Kuzey İran- dayanmaktadır. Güneşin denizden doğduğunu anlatan Hitit duasındaki tanım da Hazar Denizi’nden doğan güneşin görüntüsüyle büyük benzerlik göstermektedir. İşte o Hitit duasının kısaltılmış versiyonu: “Göğün Güneş Tanrısı, Efendim, insanoğlunun çobanı, yukarıya geldin sen. Göğün Güneş Tanrısı, denizden geldin ve şimdi göklere çıkıyorsun.”

Hititler Hiçbir Zaman Göç Etmedi. 

• İlk ortaya atan: Colin Renfrew
• Kanıtlar: Hititlerin anavatanlarından hiç bahsetmemesi

Belki de içlerinden en ilginci bu. İngiliz Arkeolog Colin Renfrew’un ortaya attığı bu teze göre ise, düşündüğümüzün aksine belki de aslında Hititlerin hep Orta Anadolu’da yaşadığı. Aslında bu tez mantıklı  olmakla birlikte, Hititlerin neden kökenleri hakkında hiçbir ipucu bırakmadığını açıklıyor: Buna ihtiyaç duymamışlardı. Bu tez sandığınızdan, çok daha büyük kapsamlıydı, bütün Hint-Avrupalıları kapsıyordu. Colin Renfrew’a göre bütün Hint-Avrupalıların kökenini Güney Rusya bozkırları yerine Küçük Asya adını verdiğimiz Anadolu’da aramalıyız. Tarıma geçilmesiyle yeni yerler arayışında olan Hint-Avrupalılar doğuya ve batıya dağıldılar ancak dillerini de beraberlerinde götürdüler. Anadolu’da yaşamaya devam eden ise Hititler olmuştu. Dil akrabalığını da aynı şekilde açıklıyordu Colin Renfrew.     

 Sonuç

Uzmanlar yıllardır uğraşmalarına rağmen bırakın Hititlerin kökenini, Hint-Avrupalıların nereden geldiği konusunda ortak bir görüşe varamamış durumda. Bu bilinmezlikler diyarında, Hititlerin nereden göç ettiği bir süre daha bilinmezliğini koruyacak gibi görünüyor. 

 Hititler Türk Müydü?                                

Cumhuriyetin ilanından sonra, Eti olarak anılmaya başlayan Hititler’in hakkında pek çok çalışma yapıldı. Bu sırada, ortaya bir soru atıldı: Hititler Türk Mü? 

Cevabımız, hayır. Her ne kadar Ord. Prof. Dr. Sedat Alp’in de dediği gibi onların mirasçısı olsak da  doğrudan veya dolaylı olarak bir kan bağından söz edilemez. En başta, dil yapısı bakımından bile büyük farklar vardır. Türkçe’nin bulunduğu dil ailesi Sümerce gibi dillerle aynı yapıya sahipken Hititçe yapı olarak Avrupa dilleriyle benzerlik göstermekte. Bu yüzden, Hititler nereden göç etmiş olurlarsa olsun, Hint-Avrupalı oldukları konusunda hemfikiriz. Bu durumda da Türk kökenli olma ihtimalleri pek yok. 

Her ne kadar Hititler Türk olmasa da, Hititler’den daha uzun süredir Anadolu’da yaşamış olan  Hattiler, Türkçe’ye yapı olarak benzeyen bir dil kullanıyorlardı: aglütinant. Aynı zamanda Hititlerin komşuları Hurrilerin konuştuğu Hurrice de Türkçe gibi aglütinanttı. Onlardan daha eski ve ilki olan Sümerce de aglütinant bir dildi. Ancak bütün bu dil akrabalıkları, kesin bir sonuca varmamıza yeterli olamaz. 

Hititler Türk değildi ancak Türk kültürünü ve günümüzü büyük ölçüde etkilemiş, bize büyük bir miras bırakmışlardır.

“Hititler Türk değilse de, Türkler kan ve kültür bakımından Hitit Uygarlığı ile eski Anadolu Uygarlıkları’nın en doğal mirasçısıdırlar.” 

Ord. Prof. Dr. Sedat Alp, Hitit Güneşi sayfa 67

Kaynakça:

Hitit Güneşi, Or. Prof. Dr. Sedat Alp

Bilinmeyen Bir Dünya İmparatorluğu Hititler, Birgit Brandau ve Hartmut Schickert

Güneş Tiyatrosu tarafından derlenmiştir.

Güneş Tiyatrosu'ndan Not: Bu yazıyı yazarken özellikle kitaplarda geçen bilgilere bağlı kalmaya çalıştım ancak bir Hititolog  değilim. Bu yüzden, yanlışlarım olabilir. Yanlışlarımı kaynak göstererek atarsanız, düzeltebilirim. Şimdiden teşekkürler.